زن مستقل مرد شده

یک بار کلیپی دیدم که حرف جالبی ‌می‌زد و می‌گفت: «مردان وقتی به استقلال مالی می‌رسند به سمت تشکیل خانواده می‌روند و زنان برعکس، با استقلال اقتصادی به فکر طلاق می‌افتند!» حرف درستی که برای اثبات آن کافیست کمی به دور و بر خود نگاه کنیم. زنانی که با شاغل شدن و رسیدن به درآمد، قید ازدواج را زدند و یا مردانی که با درآمد همسر، بار خود را در حمایت مالی زن سبک کردند. ایده‌ی زن مستقل، ایده‌ای است که فمینیست‌های مسلمان آن را با حضرت خدیجه تعریف می‌کنند، اما آیا این دیدگاه با سبک زندگی و رویکرد حضرت خدیجه قابل تطبیق است؟ ورود زن به عرصه‌ی اقتصادی به عنوان یکی از عناصر قدرت و حذف مرد به عنوان حامی مالی زن، دو محور مهم در تعریف زن مستقلی است که فمینیست‌ها از آن یاد می‌کنند. با این تعریف، زنی که تحت حمایت اقتصادی مرد است وابسته و ضعیف تلقی شده و ازهمین روست که خانه‌داری در این رویکرد امری فاقد ارزش شناخته می‌شود؛ زیرا زن خانه‌دار ارزش اقتصادی مادی و قابل محاسبه که در قبال دریافت پول تعریف می‌شود را تولید نمی‌کند.

در رویکرد اسلامی اکتساب مال توسط زن مجاز است و برای او انواع حقوق اقتصادی تعریف شده است تا جایی که هم‌پای مردان پرداخت زکات بر آن‌ها واجب شده است که اگر تولید و ورود به عرصه‌ی اقتصادی نبود، نیازی به وجوب پرداخت زکات برای زنان نیز نبود. اما وقتی که یکی از ارکان قوامیت مردان در خانواده بر اساس آیه‌ی ۳۴ سوره‌ی نساء «بما انفقوا» و نقش اقتصادی مرد نسبت به زن است، یعنی یکی از وجوه مهم نقش مرد در خانواده در نسبت با زن، اقتصادی است. تا جایی که برخی از مفسرین از جمله آیت الله جوادی آملی معتقدند مردی که نقش اقتصادی‌اش در خانواده حذف شده، به قوامیت او خدشه وارد شده است. آن‌چه در رویکرد «زن مستقل» مشهود است چیزی نیست جز حذف نقش مهم مرد در خانواده و جا‌به‌جایی نقش‌ها. تا جایی که ‌جرمی آدام اسمیت از آن در کتاب خود با نام «زنان شاغل، مردان خانه‌دار» از آن یاد می‌کند.

موضوعی که برخلاف سیره و مشی رفتاری حضرت خدیجه در نقش خانوادگی خود در نسبت با رسول خدا (ص) است. وجود مقدس ایشان در عین ورود به عرصه‌ی اقتصادی، زنانگی خود را نفی نکرد و قوامیت همسر خود را زیر سؤال نبرد. جالب اینجاست که در روایاتی که وضعیت زنان و مردان را در آخرالزمان وصف کرده است یکی از محورهای مرکزی، مردواره شدن زنان و زن‌واره شدن مردان است. موضوعی که ما آن را در ظاهر و پوشش خلاصه کردیم اما حقیقت این روایت، در تغییر نقش‌ها و از دست رفتن زنانگی و مردانگی است. تا جایی که در روایتی دیگر گفته شده در آخرالزمان زنان نفقه‌دهنده‌ی مردان می‌شوند. امروز که به بهانه‌ی وفات حضرت خدیجه (س) یاد ایشان را گرامی می‌داریم، بهتر است با مبنای صحیح و اسلامی، وجودشان را از تعاریف مدرنی که در سال‌های اخیر به ایشان نسبت داده شده پیراسته کنیم و زن بودن را بما هو زن با مزیت‌هایی که در نظام آفرینش توسط خالق متعال برای او در نظر گرفته شده بشناسیم؛ نه زنی که از زن بودن تهی شده و خود را مستقل از مردی که در زوجیت تکمیل کننده‌ی اوست، تعریف می‌کند.