رسالت پیشگامانه زنان در مسیر انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نه تنها ساختار سیاسی و اقتصادی کشور را دگرگون کرد، بلکه تحولی عمیق در جایگاه اجتماعی و فرهنگی زنان ایجاد نمود. دوازده فروردین ۱۳۵۸، به عنوان نقطه عطفی در تاریخ ایران، فرصتی بی‌نظیر برای زنان فراهم آورد تا از حاشیه جامعه به متن تحولات اجتماعی سیاسی وارد شوند.

حضور پررنگ زنان در مبارزات انقلابی، از راهپیمایی‌ها تا سازماندهی اعتراضات، نشان داد که آنان نه تنها همراه مردان، بلکه پیشگامان تغییر و تحول جامعه حتی بعد از انقلاب اسلامی بوده‌اند. این تحول چنان عمیق بود که امام خمینی(ره) از آن به تحول الهی یاد کردند و تأکید نمودند: زن ایرانی امروز، دیگر آن موجود منفعل گذشته نیست؛ او مظهر مقاومت و آگاهی است.

 با این حال، تحولات پس از انقلاب، چالش‌ها و فرصت‌های متعددی را برای زنان به همراه داشت. این یادداشت با بررسی نقش زنان در انقلاب، تحولات قانونی و اجتماعی پس از آن، و تحلیل چالش‌ها و دستاوردهایشان، تلاش می‌کند تصویری جامع از مسیر پیچیده زنان در امتداد انقلاب اسلامی ارائه دهد. 

از خانه تا میدان؛ زنانی که تاریخ‌ساز شدند

انقلاب اسلامی ایران، با محوریت احیای ارزش‌های اسلامی، زنان را از حصار سنت‌های تحمیلی رژیم پهلوی رهانید و به آنان هویتی نوین بخشید. پیش از انقلاب، حکومت پهلوی اگرچه به ظاهر تلاش می‌کرد تا جایگاه زن ایرانی را ارتقا بخشد اما در واقعیت زنان در چنگال سیاست‌های غرب‌گرایانه رژیم پهلوی، به ابزاری برای اشاعه فرهنگ غربی و ابتذال تبدیل شده بودند. در حقیقت زن ایرانی دیگر زن متعلق به تمدن ایرانی و اسلامی خود نبود بلکه نسخه‌ی کپی رایت شده‌ای از زن غربی بود.

اما با شعله‌ور شدن انقلاب، زنان مسلمان با الهام از الگوهایی چون حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س)، از خانه‌ها به میدان آمدند و با حضوری آگاهانه، نقشی تعیین‌کننده در سرنگونی رژیم طاغوت ایفا کردند. در حقیقت به اعتقاد بسیاری اگر زنان ایرانی مشوق و پشتیبان مردان نبودند، هیچ کدام از حرکت‌های بزرگ انقلاب شکل نمی‌گرفت و انقلاب اسلامی هم به پیروزی نمی‌رسید. این صرفا یک ادعا و شعار نبود بلکه گواهی تاریخی از انقلاب ۵۷ بود. زنان نه تنها در تظاهرات دوشادوش مردان حرکت می‌کردند، بلکه با ایثار جان و مال، برای حمایت از مستضعفان، ثابت کردند که تحقق انقلاب اسلامی بدون حضور آنان ناممکن است. امام خمینی(ره) در این باره فرمودند: ما نهضت خود را مدیون زن‌ها می‌دانیم... آنان در صفوف جلو بودند و مردان را به میدان کشاندند.

با پیروزی انقلاب و نفی فرهنگ غربی، بانوان از ابزار ابتذال به کنشگران عفاف و آگاهی تبدیل شدند. امروز شاهدیم چگونه زنان ایرانی همزمان در چندین جبهه پیشرو هستند. در دانشگاه‌ها که سهم زنان از تحصیلات عالی به مرز ۷۰ درصد رسیده، در آزمایشگاه‌های علمی که زنان محقق در حوزه‌های هسته‌ای و نانو پیشتازند، در عرصه‌های فرهنگی که نویسندگان و هنرمندان زن، روایت‌گر هویت اسلامی‌ ایرانی شده‌اند. این‌ها همه نشان از آن دارد که انقلاب اسلامی توانسته است الگویی بیافریند که در آن زن مسلمان هم می‌تواند مادر باشد، هم دانشمند، هم هنرمند و هم مدافع ارزش‌های زن ایرانی. مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای همواره بر این نقش تأکید کرده‌اند: زن مسلمان ایرانی ثابت کرد که می‌تواند هم مظهر عفاف باشد و هم پیشگام مبارزه؛ این همان الگوی زن تراز اسلام است. 

زنان ایرانی به مثابه پاسداران انقلاب

نقش زنان در دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی اغلب نادیده گرفته می‌شود. آنان در دفاع مقدس نه فقط در پشت جبهه، که در خط مقدم به عنوان پرستار، امدادگر و حتی رزمنده حاضر شدند.

علاوه بر جنگ، در دوران تهاجم فرهنگی نیز زنان ایرانی به‌عنوان مدافعان فرهنگی، به مقابله با تهاجمات فرهنگی غربی برخاستند. هم زخمی شدند و هم جنگیدند. تمام تلاش‌شان حفظ ارزش‌های اسلامی و ایرانی بود. نشان دادند که می‌توان هم مدرن بود و هم متعهد به اصول دینی. این امر آنقدر برای سیاستگذاران فرهنگی دنیای غرب دردناک بود که آنان را واداشت تا برای زمین‌گیر نمودن زنان اصیل ایرانی، فتنه‌ای با نام «چهارشنبه‌های سفید» توسط زنانی خود فروخته به سردمداری مصی علی‌نژاد راه بیاندازند! چه داستان آشنایی، تاریخ مجدد تکرار شد. زمانی که کودتاچیان آمریکایی علیه دولت مصدق که برخلاف طبع استعمارگر پیر و جوان (انگلیس و آمریکا) رفتار می‌کرد، پری بلنده نیز یکی از عوامل کودتاچی برانداز دولت مصدق بود. تو که بعدها به دلیل خوش خدمتی اش به استعمارگران «خانم رئیس» شهرنو، شهر روسپیان گردید.

خلاصه‌ی امر اینکه امروز نیز جنگ فرهنگی و چالش‌های اجتماعی محل جذابی است میان زن اصیل ایرانی و زن خود فروخته‌‌ای به نام مصی علی‌نژاد و هواخواهانش!

 در پس این چالش‌ها و جنگ فرهنگی جاری اما؛ امروز بانوی اصیل ایرانی در عرصه‌های علمی و فناوری همچنان به‌عنوان پاسداران پیشرفت و دستاوردهای انقلاب اسلامی شناخته می‌شود. حضور زنان در حوزه‌های مختلف علمی، اجتماعی و اقتصادی نشان از آن دارد که انقلاب اسلامی توانسته است ظرفیت‌های عظیم زنان را به فعلیت برساند و از آن‌ها به عنوان پاسداران علمی کشور بهره‌برداری کند.

آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه تصریح کرده‌اند: پیشرفت زنان در علوم نوین، نشانه بلوغ جامعه در تحقق عدالت جنسیتی است. همچنین، نقش زنان در دفاع مقدس، از پرستاری تا حضور در خط مقدم، الگویی بی‌بدیل از ایثار را ترسیم کرد. 

 چالش‌ها و فرصت‌های امروزین

زنان ایرانی علی‌رغم دستاوردها، با چالش‌هایی مانند نگاه‌های سنتی در تصدی پست‌های مدیریتی و تبلیغات فمنیستی و تهاجم فرهنگی رسانه‌های معاند مواجه‌اند. با این حال، فرصت‌های نوینی نیز در حال شکل‌گیری است: حضور زنان در عرصه‌های علمی پیشرفته (مانند فناوری هسته‌ای) و افزایش مشارکت سیاسی (مانند شوراهای شهر و روستا)، گواه پویایی آنان در حفظ ارزش‌های انقلاب است. آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید برتقویت هویت اسلامی ایرانی زن، خواستار توازن میان مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی شده‌اند: زن ایرانی باید هم در علم بدرخشد، هم هویت اسلامی خود را چون نگینی حفظ کند.

زن ایرانی در امتداد انقلاب اسلامی، مسیری پرچالش اما سرشار از پیروزی‌های معنوی و مادی را پیموده است. از یک سو، انقلاب به زنان هویتی مبتنی بر عفاف، آگاهی و مقاومت بخشید و از سوی دیگر، آنان با حضور در تمام عرصه‌ها، ثابت کردند که می‌توانند همراه اسلام و پیشرو در مدرنیته باشند.

امروز، زنان ایران با تکیه بر دستاوردهای چهار دهه گذشته، همچنان در خط مقدم تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی گام برمی‌دارند. همان‌گونه که آیت‌الله خامنه‌ای فرموده‌اند: زن ایرانی امروز، پرچمدار تمدن نوین اسلامی است؛ تمدنی که کرامت زن، محور پیشرفت آن است. این مسیر پرچالش اما سرشار از عزت و پیشرفت، نشان می‌دهد که زنان نه تنها همراه انقلاب بوده‌اند، بلکه نگهبانان آینده آن در برابر هرگونه آسیب‌پذیری هستند.